Spis treści
Choć starzenie się mózgu to proces nieunikniony, jego tempo i jakość zależą w dużej mierze od nas samych. Co sprawia, że nasz mózg starzeje się szybciej? Neurolodzy znają odpowiedź na to pytanie.
Brak snu
Sen to czas, w którym mózg "czyści się" z toksyn, w tym z beta-amyloidu – białka związanego z chorobą Alzheimera. Badania z National Institutes of Health wskazują, że przewlekły niedobór snu może prowadzić do trwałych zmian w strukturze mózgu, zaburzając pamięć i funkcje poznawcze. Prof. Matthew Walker, neurobiolog z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, w rozmowie z The Guardian ostrzega: "Sen to nie luksus, to biologiczna konieczność. Brak snu zwiększa ryzyko demencji, a jedna nieprzespana noc może obniżyć zdolność zapamiętywania aż o 40%.”
Dieta bogata w cukier i tłuszcze trans
Nieodpowiednie odżywianie wpływa nie tylko na serce, ale i na mózg. Dieta typu "zachodniego", bogata w przetworzone produkty, może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i insulinooporności mózgu – mechanizmów, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.
Badania z Journal of Alzheimer's Disease z 2018 roku wykazały, że wysokie spożycie cukrów prostych koreluje z szybszym spadkiem funkcji poznawczych u osób po 60. roku życia.
Brak aktywności fizycznej i umysłowej
Siedzący tryb życia to cichy wróg mózgu. Regularna aktywność fizyczna zwiększa przepływ krwi do mózgu, poprawia neuroplastyczność i stymuluje powstawanie nowych komórek nerwowych w hipokampie – obszarze odpowiedzialnym za pamięć. Podobnie działa "ćwiczenie mózgu" – nauka nowych umiejętności, czytanie, rozwiązywanie zagadek.
Stres i izolacja społeczna
Przewlekły stres powoduje nadmierne wydzielanie kortyzolu, który w dużych ilościach działa neurotoksycznie – zwłaszcza na hipokamp. Długotrwała samotność z kolei zwiększa ryzyko depresji i demencji – jak wykazały badania Harvard T.H. Chan School of Public Health z 2020 roku.
Nadmiar bodźców cyfrowych i "ciągłe rozproszenie"
W dobie smartfonów, powiadomień i ciągłego dostępu do informacji nasz mózg pracuje w trybie nieustannego pobudzenia. Przełączanie uwagi między wieloma zadaniami – tzw. multitasking – zaburza zdolność koncentracji, obniża efektywność pamięci roboczej i sprzyja przemęczeniu poznawczemu.
Badania z University of California w Irvine wykazały, że osoby często przerywane w pracy przez powiadomienia i e-maile mają wyższy poziom stresu i trudniej im wrócić do stanu głębokiego skupienia, co prowadzi do spadku funkcji poznawczych.
"Żyjemy w kulturze ciągłego rozproszenia. To zabija zdolność do głębokiego myślenia i długoterminowego zapamiętywania" – zauważa dr Daniel Levitin, neuropsycholog, autor książki The Organized Mind.
Zanieczyszczenie powietrza – cichy wróg mózgu
To mniej oczywisty, ale coraz lepiej udokumentowany czynnik przyspieszający starzenie się mózgu. Drobne cząsteczki zawarte w smogu (PM2.5) mogą przenikać przez barierę krew–mózg i powodować stan zapalny układu nerwowego.
Badania opublikowane w Translational Psychiatry wykazały, że długotrwała ekspozycja na zanieczyszczenia powietrza u dzieci z Meksyku prowadziła do wczesnych zmian w mózgu charakterystycznych dla choroby Alzheimera. Zaobserwowano to już u... 11-letnich uczestników badania!
Ponadto, w badaniu opublikowanym w BMJ w 2022 roku obejmującym ponad 350 tys. osób, wykazano związek między wysokim poziomem zanieczyszczeń powietrza a większym ryzykiem demencji w wieku późniejszym.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak