Spis treści
Czym jest polio i jak się przenosi?
Polio to wirusowa choroba zakaźna, wywoływana przez wirus polio (poliowirus), która silnie atakuje układ nerwowy — szczególnie istotne są sploty ruchowe w rdzeniu kręgowym i mózgu. Wirus przenosi się głównie drogą pokarmową: poprzez kontakt z osobą zakażoną lub spożycie wody i żywności zanieczyszczonych nawet niewielką ilością odchodów zawierających wirusa. Dodatkowo możliwe jest zakażenie drogą kropelkową – np. przez kaszel, kichanie czy kontakt z wydzielinami chorego.
Najbardziej narażone są dzieci poniżej 5. roku życia, choć osoby w każdym wieku, które nie były zaszczepione, również mogą zachorować.
Objawy, przebieg choroby i możliwe powikłania
W większości przypadków zakażenie przebiega bezobjawowo lub daje łagodne objawy przypominające zwykłą infekcję — gorączka, ból głowy, zmęczenie, wymioty, bóle kończyn czy sztywność karku. Jednak w około 1 na 200 – 1000 infekcji dochodzi do trwałego porażenia mięśni (najczęściej nóg), a u 5 – 10 proc. pacjentów z porażeniem występuje zgon wskutek niewydolności oddechowej.
Wyróżnia się typy porażenia: rdzeniowe, opuszkowe czy mieszanego typu. W krajach dobrze wyszczepionych pojawia się także zespół post-polio — u osób, które wcześniej przeszły chorobę, po latach mogą wystąpić ponownie osłabienie mięśni, zmęczenie czy bóle stawów.
Nie ma specyficznego leczenia wirusowego dla polio — stosuje się jedynie leczenie wspomagające i rehabilitację.
Profilaktyka i szczepienia – skuteczna ochrona
Jedyną skuteczną metodą zapobiegania zachorowaniu jest szczepienie. Wykorzystywane są:
- szczepionka inaktywowana (IPV) oraz
- doustna szczepionka żywa (OPV).
Obie szczepionki są bezpieczne i skuteczne. W Polsce cykl szczepień przypisany przez program ochrony zdrowia (POZ) obejmuje podanie trzech dawek w bardzo wczesnym dzieciństwie (w 3–4 miesiącu, 5–6 miesiącu, 16–18 miesiącu życia) oraz dawkę przypominającą w 6. roku życia. Dzięki temu można osiągnąć trwałą odporność na całe życie.
Wysoki odsetek zaszczepienia populacji (tzw. odporność zbiorowiskowa) stanowi barierę dla rozprzestrzeniania się wirusa — także dla tych, którzy z różnych powodów nie mogą być szczepieni. W praktyce oznacza to, że utrzymanie poziomu wyszczepienia jest równie ważne co indywidualna ochrona.
Globalna sytuacja i wyzwania
Kampania Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), prowadzona w ramach Global Polio Eradication Initiative (GPEI), od 1988 roku przyniosła spektakularny efekt: liczba zachorowań spadła o ponad 99 proc. — z około 350000 rocznie do kilkuset w ostatnich latach. W światowym dorobku udało się wyeliminować dwa z trzech dzikich typów wirusa: typ 2 (w 2015 r.) oraz typ 3 (w 2019 r.).
Jednak choroba nadal występuje endemicznie w dwóch krajach – Pakistanie i Afganistanie. Dodatkowo, na niektórych obszarach wykrywa się zmutowane formy wirusa pochodzące ze szczepionek doustnych (tzw. cVDPV) — co stanowi przypomnienie, że wirus wciąż może się rozprzestrzeniać, gdy poziom wyszczepienia spadnie.
W Polsce prowadzi się stały nadzór nad ostrymi porażeniami wiotkimi (AFR) oraz monitoring ścieków w kierunku obecności wirusów polio — wczesne wykrycie zagrożenia daje czas na reakcję.
Dlaczego mimo postępów ochrona nadal jest potrzebna?
Wirus polio nie zna granic — obniżenie poziomu zaszczepienia, podróże i migracje mogą spowodować przywleczenie wirusa do obszarów wcześniej wolnych od niego. Osoby niezaszczepione – niezależnie od wieku – są w pełni podatne na zakażenie, również w krajach, gdzie choroba nie występuje endemicznie. Utrzymanie wysokiego poziomu wyszczepienia to wspólny wysiłek: chroni nie tylko jednostkę, ale także całą społeczność.
Jak zadbać o bezpieczeństwo?
- Sprawdź i upewnij się, że masz pełny schemat szczepień przeciw polio.
- W przypadku podróży zagranicznych — szczególnie do krajów, gdzie wirus może krążyć — skonsultuj konieczność dawki przypominającej.
- Przestrzegaj zasad higieny – mycie rąk, ostrożność przy spożywaniu wody/żywności w miejscach o niższych standardach sanitarnych.
- Zgłaszaj brak szczepienia lub podejrzenie choroby lekarzowi – szybka reakcja jest kluczowa.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak