Spis treści
- Ochrona mózgu przed upałami: mózg się przegrzewa, czym to grozi
- Ochrona mózgu przed upałami: jak mózg reaguje na ciepło?
- Ochrona mózgu przed upałami: jak wysokie temperatury wpływają na zdolność myślenia?
- Ochrona mózgu przed upałami: w którym momencie ciepło staje się niebezpieczne dla mózgu?
- Ochrona mózgu przed upałami: udar słoneczny – co musisz wiedzieć
- Ochrona mózgu przed upałami: udar cieplny – co musisz wiedzieć
- Ochrona mózgu przed upałami: jak w upale zachowywać się w sposób przyjazny dla mózgu
Mózg człowieka jest jak dysk komputera i jego system operacyjny w jednym. Kto choć raz doświadczył przegrzania się komputera - przy awarii wentylatora lub z przedawkowania czasu pracy - ten wie, jaki to dramat i zakłócenie rytmu pracy. Z mózgiem jest podobnie, z tym, że tym razem chodzi nie o straty materialne, ale o nasze zdrowie i życie. Straty więc zazwyczaj bezpowrotne , a skutki - nie do naprawy.
To pokazuje, że wyjątkowo poważnie trzeba podchodzić do ryzyka przegrzania się własnego mózgu.
Ochrona mózgu przed upałami: mózg się przegrzewa, czym to grozi
Słońce, lato – nareszcie! Jednak temperatury oscylujące w okolicach 30 stopni mogą powodować obciążenie dla ciała i mózgu – upał może szybko stać się niebezpieczny.
Według danych z Instytutu Globalnego Zdrowia w Barcelonie (ISGlobal), w 2024 roku z powodu upałów zmarło ok. 47,7 tys. Europejczyków. Udar słoneczny, udar cieplny, bóle głowy, nudności: co dzieje się z naszymi komórkami nerwowymi, gdy na zewnątrz jest gorąco? Przy ilu stopniach należy uważać i jak zachowywać się "przyjaźnie dla mózgu" w upale?
Ochrona mózgu przed upałami: jak mózg reaguje na ciepło?
Jako centrum kontroli, mózg jest odpowiedzialny za kontrolowanie bilansu cieplnego organizmu. Obejmuje to pomiar temperatury głębokiej ciała i wysyłanie sygnałów, gdy wzrośnie powyżej 37 stopni. Tak zwane podwzgórze w międzymózgowiu jest szczególnie ważne dla tej kontroli.
Podwzgórze mózgowe otrzymuje informacje różnymi drogami nerwowymi, że ciało jest zbyt ciepłe. To uruchamia dwa różne systemy: z jednej strony stymulowane jest krążenie krwi na obrzeżach, tj. w palcach, dłoniach, uszach i twarzy. Dzieje się to poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych, aby organizm mógł uwolnić nadmiar ciepła do otoczenia.
Z drugiej strony podwzgórze wysyła sygnały, które wyzwalają wydzielanie potu. Film wilgoci ma za zadanie chłodzić skórę.
Jako centrum kontroli, mózg jest odpowiedzialny za kontrolowanie bilansu cieplnego organizmu.
Ochrona mózgu przed upałami: jak wysokie temperatury wpływają na zdolność myślenia?
Około 86 miliardów komórek nerwowych w naszym mózgu reaguje wrażliwie na wszystko, co znajduje się poza pożądanym normalnym stanem. Nic dziwnego, że zdolności poznawcze również spadają pod wpływem upałów, człowiek czuje się ospały, myśli wolniej, potrzebuje więcej przerw.
Chwilowa utrata wydajności jest zapewne związana również z jakością snu, która często jest zaburzona w gorące noce. Im jest cieplej, tym trudniej jest nam zasnąć i częściej się budzimy. Ponadto organizm uwalnia mniej melatoniny wywołującej sen.
Ochrona mózgu przed upałami: w którym momencie ciepło staje się niebezpieczne dla mózgu?
Zależy to od kilku czynników: temperatury i wilgotności powietrza, czasu przebywania w upale i aktywności. Jeśli organizm jest zdrowy, wystarczająco nawadniany, chroniony cieniem, może bez większych problemów przetrwać wysokie temperatury. Jednak gdy słońce uderzy w niechroniony organizm lub organizm, który wytworzy dodatkowe ciepło poprzez ćwiczenia lub sport, nawet zdrowa osoba może szybko osiągnąć granice.
Z drugiej strony przy wysokiej wilgotności nawet umiarkowane temperatury czasami wystarczają, aby zakłócić bilans cieplny: ponieważ powietrze jest już mocno nasycone wilgocią, wytwarzany pot jest mniej zdolny do chłodzenia ciała. W efekcie wytwarza się coraz więcej potu, co dodatkowo obciąża organizm: wypocone są nie tylko płyny, ale także elektrolity.
Ochrona mózgu przed upałami: udar słoneczny – co musisz wiedzieć
Gdy słońce świeci na głowę i szyję długo i intensywnie, może podrażniać opony mózgowe i mózg. Mózg próbuje się bronić i zachodzą w nim miejscowe procesy zapalne. Zwykle prowadzi to do bólu i zawrotów głowy. Mogą również wystąpić niepokój, drażliwość, zmęczenie, nudności i wymioty.
Ryzyko udaru słonecznego jest szczególnie wysokie u małych dzieci, ponieważ ich głowa jest bardzo duża w stosunku do ciała, a górna część czaszki nie jest jeszcze zamknięta. Zagrożone są również osoby starsze, ponieważ ich komórki nerwowe mają mniej miejsca na kompensację niż u młodszych dorosłych. Najważniejszą ochroną przed udarem słonecznym jest więc noszenie na słońcu nakrycia głowy, najlepiej z ochroną szyi.
Ochrona mózgu przed upałami: udar cieplny – co musisz wiedzieć
Jeśli mechanizmy regulacyjne nie są wystarczające do schłodzenia ciała, temperatura ciała wzrasta do ponad 37 stopni Celsjusza. Zawroty głowy, splątanie i obfite pocenie się mogą być pierwszymi objawami udaru, podobnymi do udaru słonecznego.
Jednak słońce nie musi świecić w przypadku udaru cieplnego, a przebywanie w przegrzanych pomieszczeniach również może go wywołać. Dlatego tak niebezpieczne jest zostawianie śpiących dzieci w samochodzie, gdy na zewnątrz jest ciepło, nawet jeśli okno jest lekko uchylone.
Gdy temperatura wewnątrz ciała osiąga 40 stopni Celsjusza, uruchamiana jest kaskada potencjalnie zagrażających życiu procesów. W przeciwieństwie do wysokiej gorączki w infekcjach, w których mózg sam podnosi temperaturę ciała, aby zwalczyć patogeny, ciepło zewnętrzne obciąża regulację temperatury. Między innymi może zostać zaburzona krzepliwość krwi, istnieje ryzyko zatorów naczyniowych w ważnych narządach. Udar cieplny może wpływać na funkcjonowanie nerek, wątroby, jelit lub płuc – skutkiem może być tak zwana niewydolność wielonarządowa z zatrzymaniem krążenia.
W przypadku udaru cieplnego bariera krew-mózg staje się „przepuszczalna". Składniki krwi „przechodzą” z naczyń do tkanki mózgowej, powodując niebezpieczny obrzęk mózgu. W rezultacie osoby dotknięte udarem cieplnym są zdezorientowane, poważnie spowolnione i oszołomione, a zaburzenia świadomości nasilają się. W takim przypadkach zdecydowanie należy wezwać pogotowie ratunkowe.
Szczególnie zagrożone są osoby starsze, z nadwagą oraz pacjenci z infekcjami, cukrzycą lub chorobami układu krążenia. Alkohol i niektóre leki mogą również zwiększyć ryzyko wystąpienia udaru cieplnego
Ochrona mózgu przed upałami: jak w upale zachowywać się w sposób przyjazny dla mózgu
- Jeśli to możliwe, unikać bezpośredniego przebywania na słońcu
- Przyjmować wystarczająco dużo płynów aby nawodnić organizm
- Unikać wysiłku fizycznego i alkoholu
- Schładzać organizm: letni prysznic lub chłodząca kąpiel stóp to dobry sposób na upał
- Zwrócić uwagę na dobre warunki do spania aby zregenerować organizm po upalnym dniu.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak