Spis treści
Pochwały to narzędzie, po które rodzice sięgają niemal odruchowo. Intuicja podpowiada, że im więcej dobrych słów, tym pewniejsze siebie i szczęśliwsze będzie dziecko. Ale psychologowie coraz głośniej mówią: nie chodzi o to, by chwalić częściej, tylko mądrzej.
Dlaczego w ogóle chwalimy dzieci?
Pochwała to dla dziecka sygnał, że jego zachowanie jest właściwe i doceniane. To buduje więź z rodzicem, motywuje do działania i wzmacnia poczucie własnej wartości. Badania pokazują, że dzieci, które otrzymują pozytywne informacje zwrotne chętniej podejmują wyzwania i mają lepsze relacje z otoczeniem.
Problem zaczyna się wtedy, gdy pochwała staje się automatyczna i nadmierna. Jeżeli dziecko za każdym razem słyszy, że jest „najlepsze” albo „genialne”, to z czasem zaczyna przywiązywać swoją wartość do opinii innych – a każda krytyka czy porażka staje się ciosem.
Efekt „przechwalonego dziecka”
Okazuje się, że dzieci, które regularnie słyszą pochwały dotyczące ich wyjątkowości („Jesteś najzdolniejszy”, „Nikt nie zrobiłby tego lepiej”), często zmagają się z lękiem przed porażką. Bo skoro są „najlepsze”, to każde potknięcie burzy ten obraz.
Zamiast podejmować ryzyko, wolą trzymać się sprawdzonych schematów. Zamiast próbować nowych rzeczy – wybierają to, co dobrze znają. I choć wydaje się, że rosną w poczuciu własnej wartości, w praktyce ich rozwój zostaje zahamowany.
Pochwała pochwałom nierówna
To nie znaczy, że należy przestać chwalić. Klucz tkwi w tym, co dokładnie chwalimy. Okazuje się, że największe znaczenie mają pochwały za wysiłek, a nie za wrodzone cechy. Zamiast więc chwalić za cechy („Jesteś mądry”, „Masz talent”) warto chwalić podejmowany wysiłek („Świetnie, że się nie poddałeś”, „Widzę, jak się starałeś”, „Podoba mi się, że spróbowałeś innego sposobu”).
Dzieci chwalone za wysiłek rozwijają tzw. growth mindset – nastawienie na rozwój. Wierzą, że sukces to efekt pracy i nauki, a nie czegoś, z czym „rodzimy się lub nie”. To sprawia, że w dorosłości łatwiej radzą sobie z trudnościami, szybciej podnoszą się po porażkach i częściej podejmują wyzwania.
Jak chwalić mądrze?
Chwal wysiłek, nie tylko wynik
Zamiast: „Super, że dostałeś piątkę”, powiedz: „Widzę, że naprawdę się przygotowałeś”.
Bądź konkretny
Zamiast ogólnego „Ładnie narysowałeś”, lepiej powiedzieć: „Podoba mi się, jak dobrałeś kolory liści”.
Nie przesadzaj
Dzieci bardzo szybko wyczuwają, kiedy pochwały są nieszczere. Lepiej chwalić rzadziej, ale prawdziwie.
Jako rodzic zwracaj uwagę na to, że błędy są częścią nauki. To buduje odporność na krytykę.
Czy warto chwalić dziecko za wszystko?
Odpowiedź brzmi: nie. Nadmiar pochwał może zaszkodzić, jeśli są one zbyt ogólne i przesadne. Ale brak pochwał także jest błędem – dzieci potrzebują od rodziców informacji zwrotnej, że są zauważane i doceniane. Najlepszym rozwiązaniem jest złoty środek: chwalić, ale mądrze. Używać słów tak, by wzmacniały motywację wewnętrzną, a nie uzależniały od aprobaty innych.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak