Masz dość pracy? Sprawdź, czy wypalenie zawodowe może być podstawą do L4

W ostatnich latach temat zdrowia psychicznego w miejscu pracy stał się bardzo istotny. Rosnąca liczba osób zgłaszających problemy związane ze stresem, lękiem czy wypaleniem zawodowym rodzi pytania natury prawnej: czy „wypalenie” może być podstawą zwolnienia lekarskiego (L4)? Jakie obowiązki w tym zakresie ma pracodawca? Jakie prawa ma pracownik korzystający z L4 z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym?

Co to jest „wypalenie zawodowe” z medycznego punktu widzenia?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła pojęcie „burn-out” do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 jako zjawisko zawodowe. WHO definiuje je jako syndrom wynikający z przewlekłego stresu w pracy, charakteryzowany przez: wyczerpanie energii, dystansowanie się od pracy lub negatywizm związany z pracą, obniżenie efektywności zawodowej.

WHO zaznacza jednak wyraźnie, że burn-out nie jest klasyfikowany jako choroba. Z punktu widzenia praktyki lekarskiej oznacza to, że „wypalenie” samo w sobie jest syndromem wynikającym z warunków pracy, a nie odrębną jednostką chorobową. W praktyce klinicznej wypaleniu często towarzyszą rozpoznania psychiatryczne – takie jak zaburzenia adaptacyjne, depresja czy zaburzenia lękowe – które już są uznawane za choroby i mogą stanowić podstawę do wystawienia zwolnienia lekarskiego.

Kto decyduje o wydaniu L4 i jakie są kryteria prawne?

Prawo do wydawania zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy (L4) przysługuje lekarzowi, który po badaniu ocenia, czy pacjent jest czasowo niezdolny do pracy. Od 2018 r. zwolnienia wystawiane są w formie elektronicznej (e-ZLA) i lekarz przesyła je bezpośrednio do ZUS. Decyzję o przyznaniu L4 podejmuje lekarz na podstawie stanu zdrowia pacjenta, a nie pracodawca.

Prawo do świadczeń (np. zasiłku chorobowego) uzależnione jest od stwierdzonej niezdolności do pracy i spełnienia warunków określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Czy „wypalenie zawodowe” samo w sobie jest podstawą do L4?

Krótka odpowiedź brzmi: nie w sensie automatycznego i jednoznacznego rozpoznania. WHO w ICD-11 traktuje burn-out jako zjawisko zawodowe, a nie chorobę. W praktyce można mówić o tym, że występują trzy sytuacje:

1. wypalenie jako jedyne rozpoznanie – jeśli lekarz ograniczy się do stwierdzenia „wypalenia”, takie zwolnienie może być trudniejsze do obrony przy kontroli ZUS;
2. wypalenie jako źródło choroby – najczęstsze rozwiązanie. Lekarz diagnozuje zaburzenie psychiczne (np. depresję, zaburzenia adaptacyjne) i wskazuje, że przyczyną jest wypalenie. Zwolnienie lekarskie opiera się wtedy na uznanym kodzie chorobowym,
3. wypalenie jako element objawów – nawet jeśli nie jest zakodowane jako choroba, towarzyszące mu symptomy (wyczerpanie, bezsenność, problemy z koncentracją) mogą uniemożliwiać wykonywanie pracy. Lekarz może wówczas wystawić L4, stosując odpowiedni kod.

ZUS może jednak kwestionować zwolnienie oparte wyłącznie na wypaleniu, jeśli nie będzie ono powiązane z jednostką chorobową i dokumentacją medyczną. W praktyce rośnie liczba zwolnień lekarskich wystawianych z powodu zaburzeń psychicznych, co potwierdza skalę problemu. Zobacz: Coraz więcej zwolnień lekarskich z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

Jakie obowiązki ma pracodawca wobec zdrowia psychicznego pracowników?

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ochrony zdrowia i życia pracowników, w tym zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy - mówi o tym art. 207 § 2 Kodeksu pracy. Pracodawca ma także obowiązek przeciwdziałać mobbingowi i dyskryminacji. W praktyce oznacza to konieczność:

• przeprowadzania oceny ryzyka psychospołecznego,
• przeciwdziałania nadmiernemu obciążeniu pracą, mobbingowi i dyskryminacji,
• umożliwienia pracownikom korzystania z programów wsparcia (np. pomoc psychologiczna, szkolenia, konsultacje).

Pracodawca, który nie wywiązuje się z obowiązku dbania o zdrowie psychiczne pracowników, naraża się na konsekwencje prawne. W przypadku udowodnienia, że zaniedbania przyczyniły się do rozstroju zdrowia pracownika, może zostać zobowiązany do wypłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia. Dodatkowo brak działań w tym obszarze wpływa negatywnie na wizerunek firmy i może obniżać jej atrakcyjność na rynku pracy.

Ochrona zatrudnienia podczas L4 z powodu problemów psychicznych

Pracownik na zwolnieniu lekarskim korzysta z ochrony przewidzianej w Kodeksie pracy – co do zasady pracodawca nie może wypowiedzieć mu umowy o pracę w czasie usprawiedliwionej nieobecności (art. 41 Kodeksu pracy).

Wyjątki są ściśle określone, np. likwidacja lub upadłość zakładu pracy. Należy jednak pamiętać, że długotrwała niezdolność do pracy może w wyjątkowych sytuacjach prowadzić do rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 53 Kodeksu pracy (rozwiązanie bez wypowiedzenia po określonym okresie niezdolności).

Podstawowe wskazówki dla pracownika i pracodawcy

Jeśli, jako pracownik, odczuwasz symptomy wypalenia zawodowego, pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się z lekarzem. To specjalista oceni, czy Twoje objawy uzasadniają wystawienie zwolnienia lekarskiego i zaproponuje odpowiednią formę leczenia. Warto również dbać o dokumentowanie wizyt i zaleceń lekarskich. Taka dokumentacja może okazać się niezwykle istotna w przypadku ewentualnej kontroli ze strony ZUS i stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla pracownika.

Natomiast pracodawca powinien podejmować działania profilaktyczne, które zmniejszają ryzyko wystąpienia wypalenia wśród pracowników. Mogą to być szkolenia dotyczące radzenia sobie ze stresem, regularna ocena ryzyka psychospołecznego czy wprowadzanie rozwiązań wspierających równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Równie ważne jest poważne traktowanie wszelkich sygnałów od pracowników dotyczących przeciążenia czy problemów psychicznych. Pracodawca powinien zapewniać im poufne wsparcie i stworzyć przestrzeń, w której otwarte mówienie o trudnościach nie będzie powodem do stygmatyzacji.

Powiązane

oprac. Adam Kuchta

KSeF tuż za rogiem: 5 pułapek, które mogą sparaliżować Twoją firmę. Jak się przed nimi uchronić?

Adam Kuchta

KSeF dla rolników – rewolucja, która zapuka do gospodarstw w 2026 roku

Piotr Juszczyk

KSeF a JDG – rewolucja w fakturach dla jednoosobowych działalności

Zapisz się na newsletter

Chcesz wiedzieć jak dbać o swoje zdrowie? Chcesz uniknąć błędów żywieniowych? Być na czasie z najnowszymi zmianami w przepisach prawa medycznego, farmaceutycznego i praw pacjenta? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.

Zapoznałam/łem się z treścią regulaminu i akceptuję jego postanowienia

Zaznacz wymagane zgody

Zapisz się

Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich

Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

Coś poszło nie tak

Spróbuj ponownie