Spis treści
Zapalenie spojówek jest jednym z najczęstszych schorzeń okulistycznych, z którym pacjenci trafiają do lekarza rodzinnego czy okulisty. Z poniższego wywiadu można dowiedzieć się m.in. jakie czynniki zwiększają ryzyko zachorowania, czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe i jak je bezpiecznie leczyć, a także czy noszenie soczewek kontaktowych to czynnik ryzyka.
Zapalenie spojówek: przyczyny
Iga Leszczyńska: Jakie są najczęstsze przyczyny zapalenia spojówek?
Anna Golke: Najczęstszymi przyczynami zapalenia spojówek są infekcje wirusowe, bakteryjne oraz reakcje alergiczne. U dorosłych dominują zakażenia wirusowe, przede wszystkim wywołane przez adenowirusy, które odpowiadają za 65–90% przypadków. Wirusowe zapalenie spojówek może towarzyszyć chorobom wieku dziecięcego, grypie, COVID-19, a także być spowodowane wirusem opryszczki (Herpes simplex virus). U dzieci natomiast częściej obserwuje się infekcje bakteryjne, głównie wywołane przez gronkowce, paciorkowce i Haemophilus influenzae, a rzadziej przez Moraxella spp. Alergiczne zapalenie spojówek, występujące sezonowo lub całorocznie, dotyka od 15 do 40% populacji i jest związane z ekspozycją na alergeny takie jak pyłki, roztocza czy sierść zwierząt. Niezależnie od przyczyny, zapalenie spojówek najczęściej ma charakter samoograniczający się, choć objawy mogą utrzymywać się nawet do trzech tygodni.
I.L.: Czym różni się zapalenie wirusowe od bakteryjnego i alergicznego?
A.G.: Nie istnieje pojedynczy objaw ani oznaka, które pozwalają jednoznacznie odróżnić wirusowe zapalenie spojówek od bakteryjnego. Kluczowe znaczenie ma tutaj dokładny wywiad lekarski, uwzględniający m.in. czas trwania objawów, ich charakter, wcześniejsze epizody chorobowe, noszenie soczewek kontaktowych czy ewentualne urazy oka.
Wirusowe zapalenie spojówek występuje najczęściej u dorosłych i charakteryzuje się wodnistą, śluzową wydzieliną, pieczeniem, łzawieniem oraz zaczerwienieniem oczu – zwykle początkowo w jednym oku, a po 2–3 dniach także w drugim. Towarzyszyć mogą mu powiększone węzły chłonne przeduszne. Często pojawia się po infekcji górnych dróg oddechowych, a jego przyczyną są głównie adenowirusy. Okres inkubacji wynosi 3–5 dni, a choroba może utrzymywać się nawet do trzech tygodni. Wirusowe zapalenie spojówek jest bardzo zakaźne i przenosi się m.in. przez kontakt z zakażonymi przedmiotami lub w wodzie basenowej.
Bakteryjne zapalenie spojówek częściej występuje u dzieci i zwykle ma gwałtowny początek – często już w ciągu 24 godzin od zakażenia. Typowa jest gęsta, ropna wydzielina, która powoduje zlepianie się powiek, szczególnie rano. Zakażenie może obejmować jedno lub oba oczy, a chorobie towarzyszy pieczenie, uczucie ciała obcego i świąd. W badaniu fizykalnym obserwuje się często brodawkowanie spojówki. Niekiedy, bakteryjne zapalenie spojówek może być konsekwencją zapalenia zatok. U noworodków istnieje ryzyko ciężkich zakażeń bakteryjnych, np. wywołanych przez Neisseria gonorrhoeae, czy chlamydie które mogą prowadzić do ślepoty, dlatego profilaktycznie stosuje się zabieg Credego polegający na podaniu do oka azotanu srebra, maści z erytromycyną lub z tetracykliną.
I.L.: Jakie objawy powinny skłonić pacjenta do wizyty u specjalisty?
A.G.: W przypadku zapalenia spojówek zawsze warto skonsultować się z lekarzem, szczególnie gdy objawy są dokuczliwe, utrzymują się dłużej niż kilka dni lub budzą niepokój. Pilnej wizyty u specjalisty wymagają sytuacje, w których pojawia się silny ból oka, pogorszenie ostrości widzenia, światłowstręt, śluzowo-ropna lub krwista wydzielina. Osoby noszące soczewki kontaktowe zawsze powinny konsultować z lekarzem pojawienie się ropnej wydzieliny z oczu.
W wymienionych powyżej przypadkach konieczne jest nie tylko leczenie objawowe, ale również dokładna diagnostyka w celu wykluczenia poważniejszych schorzeń, takich jak zakażenie gonokokami, chlamydiami, wirusem opryszczki (HSV), zapalenie błony naczyniowej oka czy grzybicze zapalenie rogówki. Ponieważ postawienie trafnej diagnozy bywa trudne, przy przedłużających się objawach warto rozważyć wykonanie wymazu spojówkowego do badania PCR i posiewu, co może pomóc w ustaleniu etiologii infekcji i wdrożeniu właściwego leczenia przyczynowego.
Zapalenie spojówek: leczenie
I.L.: Czy można leczyć zapalenie spojówek domowymi metodami?
A.G.: W przypadku zapalenia spojówek domowe metody mogą jedynie przynieść ulgę w objawach, ale nie zastąpią właściwego leczenia. Zalecane są chłodne okłady na powieki, stosowanie sztucznych łez, zwłaszcza tych zawierających kwas hialuronowy, a także delikatne oczyszczanie okolic oczu. W przypadku zapalenia o podłożu alergicznym ulgę może przynieść przemywanie oczu i unikanie kontaktu z alergenami. Należy jednak pamiętać, że żadnych leków, w tym kropli do oczu, nie powinno się stosować samodzielnie bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Kluczowe jest przestrzeganie zaleceń dotyczących dawkowania i czasu trwania terapii, aby leczenie było skuteczne i bezpieczne.
I.L.: Jakie leki są najczęściej stosowane i czy są dostępne bez recepty?
A.G.: Leczenie zapalenia spojówek zależy od jego przyczyny, a niektóre preparaty są dostępne bez recepty. W wirusowym zapaleniu spojówek stosuje się przede wszystkim leczenie objawowe – zimne okłady, krople nawilżające (tzw. sztuczne łzy) i przemywanie oka solą fizjologiczną. Niekiedy lekarz może zalecić krótkotrwałe stosowanie kortykosteroidów w kroplach. W cięższych przypadkach, takich jak zakażenie wywołane wirusem opryszczki, stosuje się miejscowo lub ogólnie leki przeciwwirusowe takie jak acyklowir. Czasami, w przypadku zakażeń adenowirusami może być konieczne usunięcie pseudomembran przez lekarza specjalistę.
W przypadku bakteryjnego zapalenia spojówek zwykle stosuje się krople lub maści z antybiotykiem, dostępne na receptę. U dzieci choroba może mieć charakter samoograniczający się, więc nie zawsze zachodzi potrzeba antybiotykoterapii.
Alergiczne zapalenie spojówek leczy się poprzez eliminację alergenu i stosowanie leków przeciwhistaminowych – zarówno miejscowo w kroplach, jak i doustnie. Niektóre krople, jak olopatadyna, mają podwójne działanie: łagodzą świąd i stabilizują komórki tuczne. Są one dostępne bez recepty. W cięższych przypadkach lekarz może zalecić krótki kurs stosowania kropli steroidowych, jednak wymagają one ostrożności.
Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe?
I.L.: Czy zapalenie spojówek jest zaraźliwe?
A.G.: Zarówno wirusowe, jak i bakteryjne zapalenie spojówek są wysoce zaraźliwe i mogą przenosić się przez bezpośredni kontakt, wspólne używanie ręczników, pościeli czy innych przedmiotów codziennego użytku. W przypadku wirusów, zwłaszcza gdy zapalenie spojówek towarzyszy infekcjom dróg oddechowych, do zakażenia może dojść także drogą kropelkową – przez kichanie czy kaszel. Natomiast alergiczne zapalenie spojówek nie jest zakaźne.
I.L.: Jak dbać o higienę oczu w czasie choroby?
A.G.: W trakcie zapalenia spojówek szczególnie ważna jest staranna higiena oczu, aby złagodzić objawy i zapobiec rozprzestrzenianiu się infekcji. Przed każdym zabiegiem pielęgnacyjnym należy dokładnie umyć ręce ciepłą wodą z mydłem. Powieki powinny być delikatnie przemywane wacikiem nasączonym ciepłą, przegotowaną wodą lub specjalnym preparatem do higieny powiek – zawsze od zewnętrznego kącika oka do wewnętrznego, używając osobnego wacika dla każdego oka. W razie obecności zaschniętej wydzieliny, pomocne może być wcześniejsze zastosowanie ciepłego kompresu. Czynność tę warto powtarzać kilka razy dziennie, w zależności od nasilenia objawów.
Należy także unikać dotykania oczu, nie dzielić się ręcznikami, kosmetykami do makijażu ani pościelą, a także regularnie dezynfekować powierzchnie w otoczeniu.
Dodatkowo, należy chronić oczy przed czynnikami drażniącymi, takimi jak kurz, dym, klimatyzacja czy ostre światło. W przypadku alergicznego zapalenia spojówek kluczowe jest unikanie alergenów – szczególnie pyłków roślin, roztoczy i pleśni. Pomocne będą codzienny prysznic z myciem głowy po powrocie do domu, częsta zmiana pościeli (minimum raz w tygodniu), unikanie wietrzenia mieszkania i suszenia prania na zewnątrz w okresie pylenia, a także zamykanie okien podczas jazdy samochodem i stosowanie filtrów powietrza w domu. W przypadku uczulenia na pleśnie, nie zaleca się trzymania w domu roślin doniczkowych.
Zapalenie spojówek: powikłania
I.L.: Jakie są powikłania nieleczonego zapalenia spojówek?
Nieleczone zapalenie spojówek, zwłaszcza o podłożu bakteryjnym lub wirusowym, może prowadzić do poważnych powikłań okulistycznych. Do najczęstszych należą wtórne zapalenia rogówki, które mogą powodować jej zmętnienie i pogorszenie ostrości widzenia. W ciężkich przypadkach bakteryjnych dochodzi do owrzodzeń rogówki, które są bolesne i grożą trwałymi bliznami. Proces zapalny może również skutkować powstawaniem zrostów na powierzchni oka, a w rzadkich sytuacjach – perforacją rogówki, czyli jej przedziurawieniem.
Szczególnie niebezpieczne są infekcje wywołane przez gonokoki i chlamydie, a u osób noszących soczewki kontaktowe Pseudomonas aeruginosa, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do trwałej utraty wzroku. Wirusy, zwłaszcza adenowirusy, mogą powodować tworzenie się tzw. błon rzekomych na powierzchni spojówki – ich nieusunięcie grozi zrostami i bliznowaceniem.
Niekiedy, nieleczone zapalenie spojówek może rozszerzyć się na głębsze struktury oka, powodując zapalenie błony naczyniowej, co objawia się bólem, spadkiem ostrości widzenia i innymi poważnymi zaburzeniami.
Zapalenie spojówek a soczewki kontaktowe
I.L.: Czy noszenie soczewek kontaktowych zwiększa ryzyko?
A.G.: Niestety tak, szczególnie przy niewłaściwej higienie. Soczewki mogą uszkodzić nabłonek rogówki i sprzyjać rozwojowi poważnych infekcji. Dlatego w czasie zapalenia trzeba je całkowicie odstawić i skonsultować się z lekarzem specjalistą. Należy także wyrzucić używane soczewki i założyć nowe dopiero po tygodniu od ustąpienia objawów.
![Od lipca zmiany w kierowaniu na leczenie uzdrowiskowe. To warto wiedzieć [LISTA ZMIAN]](https://g.infor.pl/p/_files/38529000/nadmorskie-uzdrowiska-ciesza-sie-duza-popularnoscia-wsrod-kuracjuszy-38528938.jpg)
![Tężec – objawy, zakażenie, leczenie i szczepienia [WYWIAD]](https://g.infor.pl/p/_files/38528000/tezec-szczepienie-choroba-38528153.jpg)
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak