Spis treści
Ziewanie, kichanie i gęsia skórka to odruchy autonomiczne, czyli takie, nad którymi nie mamy świadomej kontroli. Ich "centrum dowodzenia" znajduje się w strukturach mózgu odpowiedzialnych za przetrwanie – głównie w pniu mózgu i podwzgórzu. Układ autonomiczny działa bez przerwy: reguluje oddychanie, temperaturę, bicie serca, a także... odpowiada za te właśnie małe "dziwactwa" organizmu.
Ziewanie – nie tylko z nudów
Ziewanie to zaskakująco złożony proces neurologiczny. Choć przez lata uważano, że ziewanie dotlenia mózg, obecnie bardziej prawdopodobne jest, że reguluje temperaturę mózgu – chłodząc go niczym naturalna klimatyzacja. Często ziewamy, gdy jesteśmy zmęczeni, zestresowani lub znudzeni, co wiąże się ze zmianą aktywności układu parasympatycznego (relaksacyjnego).
Nadmierne ziewanie może być też objawem neurologicznym – towarzyszy np. stwardnieniu rozsianemu, guzom mózgu, a nawet migrenom. Warto wiedzieć, że nadmierne i nawracające ziewanie bez oczywistego powodu może być sygnałem, że mózg próbuje sobie poradzić z problemem regulacji temperatury lub ciśnienia śródczaszkowego.
Kichanie – złożony odruch z pnia mózgu
Choć kichnięcie trwa zaledwie ułamek sekundy, jego neurobiologia jest zaskakująco złożona. Receptory nerwu trójdzielnego (V nerw czaszkowy) wykrywają drażniące bodźce w nosie i wysyłają sygnał do "ośrodka kichania" w rdzeniu przedłużonym. Sygnał następnie angażuje aż kilkanaście grup mięśniowych, m.in. przeponę, mięśnie brzucha, gardła i twarzy.
Częste kichanie bez infekcji może być objawem nadwrażliwości nerwów czuciowych, a u niektórych pacjentów – nawet efektem ubocznym uszkodzeń neurologicznych.
Co więcej, istnieje również tzw. odruch kichania świetlnego (ang. photic sneeze reflex), który dotyka ok. 20–30 proc. ludzi i powoduje kichanie w reakcji na jasne światło. To przykład genetycznie uwarunkowanego "zwarcia" w obrębie nerwów czaszkowych.
Gęsia skórka – dziedzictwo po naszych przodkach
Gęsia skórka to efekt skurczu mięśni przywłośnych, które unoszą włosy na ciele. Jest to pozostałość po naszych owłosionych przodkach – wtedy miała na celu "nastroszenie" włosów w odpowiedzi na zimno lub zagrożenie (mechanizm obronny i termiczny). Dziś wywołuje ją m.in. zimno, silne emocje, muzyka, a także stres, co wskazuje na silne połączenia między układem limbicznym (emocje), a współczulnym (reakcja "walcz albo uciekaj").
Brak gęsiej skórki w odpowiedzi na zimno może być oznaką uszkodzeń nerwów obwodowych, np. w cukrzycy, neuropatiach czy chorobach rdzenia kręgowego.
Kiedy te objawy powinny niepokoić?
W większości przypadków ziewanie, kichanie i gęsia skórka są naturalnymi, nieszkodliwymi reakcjami fizjologicznymi. Warto jednak zwrócić uwagę, jeśli ziewanie staje się bardzo częste i niekontrolowane, kichanie pojawia się seryjnie bez żadnego wyzwalacza, a gęsia skórka nie występuje w typowych sytuacjach (zimno, emocje), lub towarzyszy jej drętwienie. W takich przypadkach wskazana jest konsultacja neurologiczna, by wykluczyć choroby układu nerwowego.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak