Spis treści
- Główny Inspektorat Farmaceutyczny: „Leki to nie słodycze”. Ważne jest odpowiedzialne i bezpieczne stosowanie leków dostępnych bez recepty
- Dlaczego leki OTC wymagają ostrożności?
- Trzy filary bezpiecznego leczenia OTC
- Polskie realia rynku OTC
- Kampania „Leki to nie słodycze” w praktyce
- Jak samemu dbać o bezpieczeństwo w zakresie stosowania leków?
Główny Inspektorat Farmaceutyczny: „Leki to nie słodycze”. Ważne jest odpowiedzialne i bezpieczne stosowanie leków dostępnych bez recepty
Główny Inspektorat Farmaceutyczny (GIF) przyłączył się do europejskiej inicjatywy „Leki to nie słodycze”, której celem jest zwiększenie świadomości pacjentów w zakresie odpowiedzialnego korzystania z preparatów dostępnych bez recepty (OTC). Choć leki OTC stały się w ostatnich latach powszechnym rozwiązaniem na drobne dolegliwości — ból głowy, gorączkę czy objawy przeziębienia — ich niewłaściwe stosowanie może nieść poważne konsekwencje. Kampania ma za zadanie przypomnieć kilka kluczowych zasad, o których każdy użytkownik musiałby pamiętać, zanim sięgnie po opakowanie z farmaceutycznym lekiem bez recepty.
Dlaczego leki OTC wymagają ostrożności?
Leki sprzedawane bez recepty są skonstruowane tak, by pacjent samodzielnie mógł złagodzić przykre objawy – od przeziębienia po ból mięśni i stawów. W powszechnej opinii wiele osób traktuje je jak zwykły środek pierwszej pomocy, podobnie jak pastylki do ssania czy witaminowe cukierki. Tymczasem preparaty OTC zawierają substancje czynne, które działają na organizm w sposób farmakologiczny i mogą powodować działania niepożądane, interakcje z innymi lekami, a nawet uzależnienie.
Regularne nadużywanie środków przeciwbólowych czy leków na kaszel bez konsultacji z lekarzem może opóźnić postawienie właściwej diagnozy, zaostrzyć stan chorobowy lub przyczynić się do poważnych uszkodzeń narządów, np. wątroby czy nerek.
Trzy filary bezpiecznego leczenia OTC
W ramach kampanii „Leki to nie słodycze” GIF podkreśla trzy fundamentalne zasady:
1. Czytaj ulotkę przy każdym opakowaniu
Nawet jeśli korzystasz z danego leku od lat, ulotki mogą się zmieniać w kolejnych seriach produkcyjnych. Informacje o dawkowaniu, przeciwwskazaniach czy możliwych skutkach ubocznych znajdują się w każdej nowej wersji ulotki. Czytanie jej to jedyny sposób, by upewnić się, że preparat jest wciąż dopasowany do Twojego wieku, wagi i stanu zdrowia.
2. Stosuj się do zalecanego czasu terapii
Leki OTC są przeznaczone do krótkotrwałego stosowania. Na przykład środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe nie powinny być przyjmowane dłużej niż kilka dni bez konsultacji z lekarzem. Dłuższe samodzielne stosowanie może maskować objawy poważniejszej choroby lub uszkadzać organizm.
3. Skonsultuj się z farmaceutą lub lekarzem, gdy objawy się utrzymują
Jeśli pomimo przestrzegania dawek i zaleceń dolegliwości nie ustępują w przewidzianym czasie, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty. Wczesna diagnoza zapobiega poważniejszym powikłaniom i pozwala szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.
Polskie realia rynku OTC
Polski rynek leków dostępnych bez recepty należy do jednych z największych i najszybciej rozwijających się w Europie. W aptekach preparaty OTC stanowią znaczną część obrotów, a ich dystrybucja wykracza poza tradycyjne punkty sprzedaży — leki te można kupić w sklepach spożywczych, stacjach benzynowych, a nawet kioskach. Coraz większą popularność zyskują także zakupy internetowe, co dodatkowo ułatwia dostęp do szerokiej gamy preparatów terapeutycznych. W innych krajach UE dostęp do leków nie jest tak powszechny i łatwy jak w Polsce. W wielu krajach leki można kupić tylko i wyłącznie w aptekach. Taki poziom dostępności wymaga jednak równie skutecznego systemu kontroli. W raporcie Najwyższej Izby Kontroli wskazano, że mimo rozbudowanej sieci sprzedaży leki OTC bywały w praktyce za mało monitorowane. Ministerstwo Zdrowia zapowiedziało zmiany w prawie farmaceutycznym, które miały uszczelnić nadzór, ale do tej pory nie pojawiły się konkretne projekty legislacyjne. GIF wykorzystuje zatem kampanię edukacyjną, by wypełnić tę lukę w świadomości konsumentów.
Aby ukazać ryzyko niewłaściwego stosowania leków bez recepty, warto przytoczyć prosty przykład. Pan Michał, 45-letni nauczyciel, przez kilka tygodni przyjmował codziennie wysokie dawki ibuprofenu na przewlekły ból pleców. Nie czytał ulotki, zakładając, że skoro preparat jest dostępny bez recepty, nie może mu zaszkodzić. Po miesiącu codziennego przyjmowania leków zaczął odczuwać bóle brzucha, a w wynikach badań okazało się, że uszkodzeniu uległa błona śluzowa żołądka. Pan Michał trafił do szpitala na leczenie, bo zmagał się z dużymi dolegliwościami. Gdyby skonsultował się z farmaceutą i przeczytał informacje na opakowaniu, wiedziałby, że ibuprofen powinien być stosowany maksymalnie kilka dni z zachowaniem przerwy oraz że przy dłuższej terapii konieczne są leki osłonowe. Ten przykład pokazuje, że nawet popularne, wydawałoby się łagodne środki przeciwbólowe mogą spowodować poważne komplikacje, jeśli pacjent zlekceważy podstawowe zasady ich stosowania.
Kampania „Leki to nie słodycze” w praktyce
Do 19 września GIF aktywnie udostępniał w mediach społecznościowych (Facebook, X, Instagram, LinkedIn) infografiki i krótkie filmy edukacyjne, w których farmaceuci wyjaśniają kluczowe zasady bezpiecznego leczenia OTC. Materiały są skierowane zarówno do młodszych, jak i starszych odbiorców, zachęcając do rozwagi i konsultacji z farmaceutą. Cała akcja odbywała się pod auspicjami Heads of Medicines Agencies (HMA) — sieci europejskich agencji leków — we współpracy z Europejską Agencją Leków (EMA) i Komisją Europejską. Dzięki temu kampania zyskuje ujednolicony przekaz w całej Unii Europejskiej, a narzędzia edukacyjne mogą być adaptowane do lokalnych potrzeb każdego kraju.
Jak samemu dbać o bezpieczeństwo w zakresie stosowania leków?
Są pewne uniwersalne zasady, których należy przestrzegać przy stosowaniu leków:
- Zawsze trzymaj się zaleceń producenta – dawkowanie i czas użycia leku bez recepty są określone w ulotce i na opakowaniu.
- Sprawdzaj datę ważności – przeterminowane preparaty mogą stracić skuteczność lub wywoływać reakcje niepożądane.
- Unikaj łączenia wielu leków przeciwbólowych – jeśli sięgasz po kilka różnych preparatów, ryzyko przedawkowania wzrasta.
- Informuj farmaceutę o innych stosowanych lekach – dzięki temu specjalista pomoże uniknąć niebezpiecznych interakcji.
- Zwracaj uwagę na objawy ostrzegawcze – jeśli po kilku dniach leczenia objawy silnie się nasilają lub pojawiają nowe, skontaktuj się z lekarzem.
Podsumowując, można stwierdzić, że leki dostępne bez recepty mogą być skutecznym wsparciem w walce z typowymi, krótkotrwałymi dolegliwościami, pod warunkiem że pacjenci używają ich świadomie i odpowiedzialnie. Kampania „Leki to nie słodycze” przypomina, że preparaty OTC to nie niewinne pastylki – wymagają respektowania zaleceń producenta, przestrzegania czasu terapii oraz bieżącej konsultacji z farmaceutą lub lekarzem, gdy objawy się przedłużają. Dzięki edukacji czy kampaniom GIF możemy wspólnie budować kulturę bezpiecznego stosowania leków i zapobiegać niepotrzebnym powikłaniom.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak