Spis treści
- Mózg przechodzi przez pięć epok — od narodzin do późnej starości
- Dzieciństwo: ogromna liczba synaps i szybkie przekształcenia
- Dojrzewanie trwa… aż do 32. roku życia
- Dorosłość: stabilizacja i specjalizacja
- Wczesne starzenie: subtelne, ale istotne zmiany
- Późna starość: mniejsza łączność globalna, większa zależność od konkretnych obszarów
- Dlaczego to odkrycie jest ważne dla naszego zdrowia?
Badanie daje nowe spojrzenie na to, dlaczego nasze zdolności, zachowania i podatności na różne problemy zdrowotne zmieniają się wraz z wiekiem.
Mózg przechodzi przez pięć epok — od narodzin do późnej starości
Naukowcy z Uniwersytetu Cambridge przeanalizowali skany MRI prawie czterech tysięcy osób — od noworodków po 90-latków. Dzięki śledzeniu ruchu wody w tkance mózgowej zespół mógł precyzyjnie określić, jak zmienia się „okablowanie” mózgu przez całe życie.
Wyniki badań wykazały pięć głównych etapów, oddzielonych czterema punktami zwrotnymi:
- Dzieciństwo – od narodzin do ok. 9 lat
- Dojrzewanie – od 9 lat aż do ok. 32 roku życia
- Dorosłość – stabilny, długi okres trwający ponad 30 lat
- Wczesne starzenie – od ok. 66 roku życia
- Późne starzenie – od ok. 83 roku życia
Każdy z tych okresów charakteryzuje się innym stylem pracy mózgu: innym tempem uczenia się, różną podatnością na choroby oraz zmianami w efektywności połączeń neuronalnych.
Dzieciństwo: ogromna liczba synaps i szybkie przekształcenia
W pierwszych latach życia mózg przechodzi intensywną rozbudowę połączeń. Dziecko tworzy miliardy synaps, z których później pozostają tylko te najaktywniejsze.
To czas szybkiego wzrostu istoty szarej i białej oraz maksymalnego pogrubienia kory mózgowej.
Właśnie około 9. roku życia następuje pierwszy duży punkt zwrotny — mózg zaczyna przestawiać się na zupełnie nowy sposób pracy.
Dojrzewanie trwa… aż do 32. roku życia
To najbardziej zaskakujący wniosek badaczy. W tym czasie mózg staje się coraz bardziej efektywny:
- rośnie ilość istoty białej,
- połączenia stają się bardziej uporządkowane,
- komunikacja między obszarami mózgu przyspiesza,
- poprawiają się zdolności poznawcze.
Okazuje się, że „młodzieńcza architektura mózgu” utrzymuje się nie tylko do końca typowego okresu dojrzewania, lecz nawet przez całe wczesne lata dorosłości.
Dorosłość: stabilizacja i specjalizacja
Około 32. roku życia rozpoczyna się najdłuższa epoka mózgu — faza dorosła.
To czas stabilności, kiedy nie zachodzą już gwałtowne zmiany strukturalne, a cechy takie jak inteligencja czy osobowość utrzymują się na względnie stałym poziomie.
Mózg zaczyna pracować w sposób coraz bardziej „podzielony na specjalności”: różne obszary stają się wyspecjalizowane w swoich zadaniach.
Wczesne starzenie: subtelne, ale istotne zmiany
Około 66. roku życia mózg wchodzi w nową fazę. Choć zmiany są niewielkie, dotyczą reorganizacji sieci połączeń.
To okres, w którym:
- stopniowo spada jakość połączeń,
- zaczyna pogarszać się funkcja istoty białej,
- rośnie podatność na problemy zdrowotne związane z mózgiem, np. nadciśnienie czy zaburzenia naczyniowe.
Późna starość: mniejsza łączność globalna, większa zależność od konkretnych obszarów
Ostatni punkt zwrotny, około 83. roku życia, zapowiada finalny etap życia mózgu. Globalna łączność osłabia się, a mózg polega coraz bardziej na wybranych, lokalnych obszarach. To właśnie w tej fazie rośnie ryzyko chorób neurodegeneracyjnych, problemów z pamięcią i utraty funkcji poznawczych.
Dlaczego to odkrycie jest ważne dla naszego zdrowia?
Badanie daje cenny wgląd w to, kiedy nasz mózg jest:
- najbardziej plastyczny,
- najbardziej wydajny,
- najbardziej podatny na zagrożenia zdrowotne.
Pozwala także lepiej zrozumieć:
- skąd biorą się trudności w uczeniu u dzieci,
- dlaczego młodzi dorośli mogą mieć „przedłużone” dojrzewanie mózgu,
- kiedy pojawia się największe ryzyko problemów poznawczych i neurodegeneracyjnych.
Jak podkreślają badacze, mózg nie rozwija się liniowo — przechodzi raczej przez kilka dramatycznych przeskoków, które mogą być momentami szczególnej podatności lub szczególnych możliwości.
Źródło: University of Cambridge
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak