Spis treści
- Szpik kostny – miejsce ciągłej, wrażliwej równowagi
- Czy zmutowane komórki krwi są źródłem zapalenia? Zaskakująca odpowiedź
- Nowe możliwości leczenia: nacisk na mikrośrodowisko, nie tylko na komórki rakowe
- Inflammaging – zapalne starzenie jako klucz do wielu chorób wieku podeszłego
- Wnioski: mikrośrodowisko szpiku jako cel przyszłych terapii
Kluczowym elementem tego procesu jest przebudowa mikrośrodowiska szpiku, która pozwala zmutowanym klonom komórek macierzystych stopniowo przejmować kontrolę — często na długo przed pojawieniem się pierwszych objawów klinicznych.
Szpik kostny – miejsce ciągłej, wrażliwej równowagi
Każdego dnia szpik kostny produkuje miliony nowych komórek krwi i układu odpornościowego. Proces ten zależy od precyzyjnej współpracy trzech elementów:
- hematopoetycznych komórek macierzystych (HSC),
- komórek zrębowych (MSC),
- sygnałów immunologicznych regulujących ich aktywność.
Z wiekiem delikatna równowaga między tymi komponentami staje się coraz bardziej podatna na zakłócenia. Przewlekły stan zapalny, mutacje somatyczne czy starzenie mogą doprowadzić do osłabienia zdrowej odnowy komórek krwi i umożliwić ekspansję zmutowanych HSC — proces znany jako klonalna hematopoeza o nieokreślonym potencjale (CHIP).
CHIP dotyczy:
- 10–20% osób po 60. roku życia,
- prawie 30% osób po 80. roku życia.
Choć najczęściej przebiega bezobjawowo, wiąże się z:
- 10-krotnie wyższym ryzykiem nowotworów krwi,
- podwójnym wzrostem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przedwczesnej śmierci.
Nowe odkrycie: zapalne komórki zrębowe przejmują kontrolę
Naukowcy przeanalizowali próbki ludzkiego szpiku za pomocą:
- sekwencjonowania RNA pojedynczych komórek,
- proteomiki,
- obrazowania biopsji,
- modeli kokultury.
Wyniki ujawniły fundamentalną przebudowę mikrośrodowiska szpiku, która pojawia się już na etapie CHIP — jeszcze zanim dojdzie do uszkodzenia funkcji szpiku. Pojawia się nowa populacja zapalnych mezenchymalnych komórek zrębowych (iMSC), stopniowo zastępująca zdrowe MSC.
iMSC produkują duże ilości cytokin i chemokin indukowanych interferonem, które:
- przyciągają limfocyty T reagujące na interferon,
- wzmacniają reakcję zapalną,
- tworzą samonapędzającą się „pętlę zapalną”.
W efekcie chroniczny stan zapalny niszczy środowisko sprzyjające prawidłowej hematopoezie.
Czy zmutowane komórki krwi są źródłem zapalenia? Zaskakująca odpowiedź
Ich rola okazała się mniejsza, niż wcześniej sądzono. Analiza z wykorzystaniem narzędzia SpliceUp — pozwalającego odróżnić komórki zmutowane od zdrowych na podstawie nieprawidłowego składania RNA — wykazała, że:
- to nie zmutowane komórki krwi inicjują zapalenie.
Zamiast tego, to mikrośrodowisko szpiku — w szczególności iMSC oraz limfocyty T — odpowiada za utrzymywanie przewlekłego stanu zapalnego, który:
- zaburza produkcję krwi,
- zmienia naczynia szpikowe,
- promuje ekspansję nieprawidłowych klonów.
Wczesny etap MDS i AML zaczyna się od zapalenia niszy szpikowej
Myelodysplastic Syndromes (MDS) i ostra białaczka szpikowa (AML) to schorzenia, które są częstym następstwem CHIP. Nowe badania wskazują, że proces chorobowy zaczyna się znacznie wcześniej — od przebudowy niszy szpikowej.
Kluczowa obserwacja: zmutowane komórki MDS nie potrafią pobudzić komórek zrębowych do produkcji CXCL12, sygnału niezbędnego do „zakotwiczenia” komórek krwi w szpiku. To może tłumaczyć stopniową niewydolność szpiku u pacjentów.
Nowe możliwości leczenia: nacisk na mikrośrodowisko, nie tylko na komórki rakowe
Badania sugerują, że ukierunkowanie terapii na niszę szpikową — a nie wyłącznie na zmutowane komórki — może:
- spowolnić lub zapobiec progresji CHIP → MDS → AML,
- poprawić wyniki przeszczepów komórek macierzystych,
- pomóc w opracowaniu terapii profilaktycznych dla osób z wysokim ryzykiem.
Potencjalne kierunki terapii obejmują:
- leki przeciwzapalne,
- modulatory sygnalizacji interferonowej,
- terapie kombinowane działające zarówno na klony komórek, jak i na niszę.
iMSC i interferon-reaktywne limfocyty T mogą stać się nowymi biomarkerami ryzyka.
Inflammaging – zapalne starzenie jako klucz do wielu chorób wieku podeszłego
Odkrycia wpisują się w koncepcję „inflammaging” — przewlekłego, niskiego poziomu zapalenia, który:
- przyspiesza starzenie,
- zwiększa ryzyko nowotworów,
- nasila choroby metaboliczne i sercowo-naczyniowe.
Szpik kostny okazuje się nie tylko ofiarą, ale i źródłem systemowego stanu zapalnego.
Wnioski: mikrośrodowisko szpiku jako cel przyszłych terapii
Nowe dane pokazują, że:
- nisza szpikowa odgrywa aktywną rolę w najwcześniejszych etapach chorób krwi,
- jej przebudowa poprzedza pojawienie się objawów,
- interwencja na tym etapie może zatrzymać proces zanim rozwinie się białaczka.
Badania otwierają drogę do nowych strategii wiedzionych profilaktyką i wczesną interwencją — być może jeszcze zanim u pacjenta pojawi się pierwszy niepokojący wynik morfologii.
Źródło: European Molecular Biology Laboratory
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak