Spis treści
W ostatnich latach temat zdrowia publicznego zyskał na znaczeniu. W jakim stopniu przekłada się to na realną poprawę sytuacji i realne zmiany?
Joanna Węgrzynowska: Zdecydowanie zauważamy wzrost liczby inicjatyw i debat dotyczących zdrowia publicznego – to pozytywny trend. Ale, by działania były skuteczne, muszą być mierzalne i prowadzone w długiej perspektywie. Właśnie dlatego, wspólnie z naukowcami Szkoły Głównej Handlowej zadaliśmy sobie pytanie: czym właściwie jest „zdrowie w przestrzeni publicznej”? Co to znaczy „zdrowe miasto”? a następnie stworzyliśmy jego definicję, która stała się podstawą do opracowania Indeksu Zdrowych Miast. To narzędzie już od czterech lat umożliwia nam porównanie sytuacji zdrowotnej mieszkańców w 66 największych, polskich miastach.
Dzięki Indeksowi widać, że na zdrowie wpływa wiele wzajemnie powiązanych ze sobą czynników – od jakości powietrza i dostępności zieleni, przez infrastrukturę sportową, po demografię, edukację i zdrowie psychiczne. To właśnie punkt wyjścia do konkretnych działań.
Skąd potrzeba powołania Kongresu Zdrowe Miasta?
Uważam, że udało nam się zidentyfikować bardzo istotną lukę – do tej pory nie istniała platforma, w której eksperci, prezydenci miast, organizacje społeczne i przedstawiciele administracji centralnej mogliby spotkać się w jednym miejscu, wymienić doświadczeniami i przedyskutować wspólne wyzwania. Oczywiście były konferencje, na których można się było spotkać, ale nigdy na taką większą skalę. Brakowało przestrzeni do pogłębionej, systemowej i międzysektorowej rozmowy.
Kongres Zdrowe Miasta, uruchomiony w 2024 roku, stworzył taką możliwość. Dzięki niemu rozmowa o zdrowiu miejskim przestaje być fragmentaryczna – staje się całościowa, oparta na danych, wiedzy i praktyce. To platforma, która w sposób całościowy pozwala przyglądać się wyzwaniom i dobrym praktykom wdrażanym na poziomie miejskim.
Jakie były konkretne efekty poprzedniej edycji Kongresu?
Poprzednia edycja pokazała, że Kongres działa nie tylko jako przestrzeń debaty, ale również inspiruje do zmian. To platforma do interdyscyplinarnej dyskusji, dzięki której poruszyliśmy tematy, które trudno ująć w statystykach – m.in. zdrowie psychiczne, odporność klimatyczna miast, bezpieczeństwo cyfrowe dzieci czy wyzwania „pokolenia kanapkowego”. Uczestnicy – od samorządów, przez naukowców i organizacje pozarządowe, po przedstawicieli biznesu – mieli okazję wymienić się dobrymi praktykami i doświadczeniami. Co ważne, Kongres stał się także miejscem ogłoszenia najnowszych wyników Indeksu Zdrowych Miast, co zwiększyło jego wagę jako narzędzia wspierającego realne decyzje. Widzimy, że jest to przestrzeń, która inspiruje do tworzenia nowych, odważnych polityk miejskich, opartych na danych, współpracy i zrozumieniu lokalnych uwarunkowań.
Jaki cel przyświeca tegorocznej edycji Kongresu Zdrowe Miasta?
Naszym głównym celem – podobnie jak w poprzedniej edycji – jest aktywny udział w tworzeniu zdrowszych miast i społeczności poprzez łączenie wiedzy, doświadczeń i dobrych praktyk. Chcemy, aby Kongres był miejscem realnej wymiany pomysłów. W tym roku nowym, wymiernym efektem wydarzenia będzie prezentacja wyników pilotażowego badania „Indeks Zdrowych Firm”, przygotowanego pod kierunkiem prof. Hausnera. W projekcie udział wzięło blisko 30 przedsiębiorstw. Jego celem jest pokazanie, że troska o zdrowie zaczyna się także w miejscu pracy. To ważny krok w poszerzeniu debaty o zdrowie publiczne.
Które problemy zdrowotne są dziś szczególnie istotne, a wciąż niedostatecznie zaadresowane?
Nie nazwałabym ich zaniedbanymi, ale na pewno warto wymienić te, które wymagają większej uwagi. Szczególnego nagłośnienia wymaga problem otyłości, zwłaszcza wśród dzieci – Polska jest jednym z krajów, gdzie najmłodsi tyją najszybciej. Stąd nasze inicjatywy, jak ogólnopolskie wyzwanie Healthy Cities, zachęcające do codziennych spacerów i budowania zdrowych nawyków. W ramach tej akcji, uczestnicy podejmują wyzwanie – minimum 6 tysięcy kroków dziennie – a wszystko dzieje się w nowoczesnej aplikacji, która łączy edukację, grywalizację i wspólnotę. Projekt działa już piąty rok i cieszy się ogromnym zainteresowaniem – jego wyniki ogłosimy, podobnie jak rok temu, podczas Kongresu 30 września.
Jakie działania już dziś można wdrożyć szybko i skutecznie w polskich miastach?
W moim odczuciu – warto poszukiwać rozwiązań, które są zarówno dostępne, jak i skuteczne. Oprócz aktywizacji mieszkańców przez programy takie jak Healthy Cities, bardzo potrzebne jest inwestowanie w zieleń miejską – parki, skwery, drzewa. Zieleń nie tylko poprawia jakość powietrza i łagodzi skutki upałów, ale też pozytywnie wpływa na mikroklimat, zdrowie psychiczne i integrację społeczną. Co ważne, są to działania relatywnie tanie i szybkie we wdrożeniu, a ich efekty są widoczne natychmiast.
Które miasta można wskazać jako przykłady do naśladowania?
Na czołowych miejscach w Indeksie regularnie pojawiają się Sopot, Olsztyn i Chorzów – miasta, które od lat inwestują w zieleń, przestrzeń przyjazną mieszkańcom i aktywność fizyczną. Ich działania pokazują, że zieleń to nie tylko estetyka – to realny czynnik wpływający na jakość życia i zdrowie mieszkańców. Co szczególnie istotne, mieszkańcy jednoznacznie wskazują dostęp do dobrze zaprojektowanych terenów zielonych jako jeden z kluczowych czynników wpływających na jakość życia w mieście. To pokazuje, że inwestowanie w zieleń to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim mierzalna wartość dla społeczności lokalnej.
Jednym z haseł Kongresu jest: „Zdrowe miasta muszą być zrównoważone i sprawiedliwe społecznie”. Co to oznacza w praktyce?
Odwołujemy się tu bezpośrednio do Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, szczególnie celu 11: „Uczynić miasta bezpiecznymi, zrównoważonymi i sprzyjającymi włączeniu społecznemu”. Naszym celem jest zainicjowanie realnej zmiany – poprzez wymianę wiedzy, dobrych praktyk i doświadczeń między samorządami, ekspertami, naukowcami i partnerami społecznymi. Zdrowe miasto to takie, które dba o dobrostan każdego mieszkańca – bez względu na wiek, dochód czy miejsce zamieszkania – i jednocześnie szanuje środowisko. Tegoroczna edycja Kongresu będzie skupiona wokół czterech głównych obszarów: Bezpieczeństwo i infrastruktura, Przestrzeń i środowisko, Gospodarka i zdrowie oraz Edukacja i społeczeństwo.
Jak wygląda dziś świadomość zdrowotna Polaków?
Rośnie, co potwierdzają wyniki Narodowego Testu Zdrowia. Wciąż jednak istnieją różnice pomiędzy dużymi miastami a mniejszymi ośrodkami, dlatego bez wątpienia działania edukacyjne muszą być kontynuowane i rozszerzane. Potrzebna jest systemowa edukacja zdrowotna – w szkołach, miejscach pracy, przestrzeni publicznej. Temat edukacji zdrowotnej zajmuje ważne miejsce w agendzie Kongresu Zdrowe Miasta. Nasze działania w tym obszarze są wspierane przez Ministerstwo Edukacji, które objęło wydarzenie patronatem honorowym. W ubiegłorocznej edycji Kongresu swoją obecnością zaszczyciła nas również minister Barbara Nowacka.
Jak prowadzić skuteczną edukację zdrowotną?
Edukacja musi być dostosowana do wieku i potrzeb – zarówno dzieci, jak i dorosłych. Przykładem naszych działań jest przygotowana przez nas i Fundację Zaczytani.org bajka edukacyjna „Bajka na zdrowie”, skierowana do dzieci w wieku 7-9 lat. Materiał trafił do szkół, przychodni pediatrycznych oraz został udostępniony online i w formie audiobooka. Dzięki ćwiczeniom dla nauczycieli bajka stała się narzędziem do prowadzenia lekcji o zdrowym jedzeniu i aktywności fizycznej. To odpowiedź na alarmujące statystyki – tak jak wcześniej wspomniałam - polskie dzieci w wieku szkolnym tyją najszybciej w Europie.
Inicjatywy takie jak Indeks Zdrowych Miast, Kongres Zdrowe Miasta mają także funkcję edukacyjną - w tym kontekście kierujemy te działania do władz miast i mieszkańców.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
Coś poszło nie tak